Hasan Düzgün - Kişisel web sitesi

 
Anasayfa arrow Uzungöl'de Sanat arrow Giyim (foridiga)
Giyim (foridiga) Yazdýr E-posta

Her yörenin olduðu gibi Uzungöl’ün de kendine özgü el sanatlarý el iþi ve sanayi dediðimiz hýzlý üretim yapan araçlarý vardýr burada yörenin en önemli üretim aracý olan keten tezgahýný iþleyeceðim keten tezgahýnda sadece keten iþlenmez geliþtirilir parçalar eklenir ve her türlü (FORÝDÝGA) giysi kumaþý dokumaya çalýþýlýrdý bunlarda  ÞAL, BANÝ, KETAN,YÜN ÇORABI,KOLÇAK,ELDÝVEN  olarak görürüz çorap eldiven ve kolçak elle dokunurdu ama ketan ve bani tezgahta dokunurdu ençok kullanýlan ketanýn iþleniþi ve tezgahýný tanýyalým ketanýn ham maddesi kendirdir ilk baharýn ekilir daha çok mýsýr tarlasýný sýnýrlayacak biçimde ekilirdi mýsýrýn söküþün den 15 gün sonra kendir sökülür bað haline getirilir ve güneþte kurutmaya býrakýlýr 

 o arada tohumlarý (gobal) döveçle döktürülür bazen saç üstünde kavurarak yenirdi ve müthiþ baþ aðrýsý yapardý kim bilebilirdi uyuþturucu yanýný sonra kuruyan gövdeden(guvel)lifler ayrýlýr ve bað haline getirilir baðlar suya býrakýlýr yumuþatýlýr ve dövülerek 50-60 cm boyunda kesilir. Baðlar inceltilerek demet haline getirilir.  Öreke denen kalýnca sopaya sarýlýr ve rokohat denilen bir bezle baðlanýr sonra glosder denilen
50 cm uzunluðunda ki ince ve yuvarlak(adraht) çubuðun alttan 10 cm lik mesafeye gelecek þekilde yuvarlak ve çentikli(yýð)ile ahþap parça takýlýr ve elle çevrilerek iplik haline getirilir sonra (eðlidra) denen alete
ilik(þina)yapýlarak sarýlýr sonra gürgen külünü kaynatarak yapýlan ve (GADENÝ)tola ya konur burada bir hafta bekletilir  bu iþlemlerde ölçü þöyledir kýrk devir 1 baþ 4 baþ 1 þina dýr  miktara göre kaç þina elde edilmiþse  teker teker  anemizaya konur ve çarhaya takýlýr. þina  1 galam olur  sonra tezgaha takýlýr çekilir ve örgü haline getirilir (tsami)  keten örülür  buraya kadar kendirin iplik haline getiriliþini anlattým henüz imalata baþlamadýk Karadeniz insanýnýn sabýr ve kendi buluþu olan tezgahýnda kývrak zekasýný nasýl kullandýðýna þahit olduk baþarýnýn nerede olduðunu sormak yerine Karadeniz insanýnýn yaþayýþýný öðrenmek yeterli olur kanýsýndayým. Ketanýn imalatý ayrý bir hengamedir burada tezgahýn parçalarý ve malzemelerin isimleri tamamen ruamcadýr anlamlarýný  sonunda açýklayacaðým  tsam iki midara teker ,teker geçirilir sonra taraða(hden) ikiþer geçirilir  ve sal mi denilen parçaya sarýlýr (andiya)tezgahýna konur sonra ayakla (baderiz)pedalla hareketlendirilir masuraya sarýlý iplik saða sola gidip gelerek bez imalatý gerçekleþir kumaþ elde edilmeye baþlanýnca neþe artar baþlar türküler dökülmeye dillerden
  
ince doku ketani
soðanun zari gibi
soyunda gir koynuma
galandar karý gibi
 
karayemiþ dalina
asalum salincaðý
gýzlar ketan dokuyi
ben olsam oyincaði

rumca                                                  
do ganave ehbasa         (ne kendirler kopardým)
do gamise e gamasa     (ne çok mintanlar ördüm)
foridiga eblegsa           (ne elbiseler  ördüm)
do gamise e rabsa        (ne gömlekler diktim)

evel inerdun hana
ince ketan almaya
þimdi ararsun adam
a……….sikdurmaða  

  bir anlamda bu iþler senden geçtiði ni ima eder  halk bilimini incelediðimizde müstehcen türkülere rastlarýz. Ancak kinaye fazladýr çünkü kara deniz insaný fikrinde samimi ve cesurdur.

KETAN TEZGAHINDAKÝ PARÇA ÝSMÝ VE TERÝMLERÝN KARÞILIÐI

 RUMCA  TÜRKÇE ANLAMI
Adraht
Eðlidra
Aðraf
Anemiza
Aðrýþak
Andogur
Firaðu
Andiya
Ksasimo
Hden
Galam
Gama
Kelep
Gofde
Gundzi
Lonar
Gadavasize
Midar
Baderid
Boma
Roke
Rogohat
Þina
Tola
Tsarha
Vurdsi
Magoç

Ýplik eðirme aleti
Oklava boyunda sopa
At nalý büyüklüðünde ortasý delikli iðne
Þinanýn geçti ði iplik direkli parça
Sbondilin Türkçe si
Oturacak
Yýðýn daha kalýný
Midar,iplik ve taraðýn(hden)takýldýðý parça
Kendiri gövdeden(guvel)ayýrma
Tarak kumaþýn sýk dokunmasý için kullanýlan parça
Bobin
Rokenin diðer adý
Ýlik
Býçak
Kendir sapý
Kaba yün taraðý
Masuranýn yataðý
Ýplerin takýldýðý parça
Basamak
Pandül denge parçasý
Topaç
Deri parças umaþýn sarýldýðý aðaç
Ýlik ayný zamanda iplik yumaðý
Yýkama suyu
Anemi dadan boþalan ipi masura saran parça
Domuz kýndan yapýlan fýrça
Midara geçen iplere verilen ad         

 
 
< Önceki   Sonraki >

Anasayfa
Hakkýmda
Uzungöl
Resimlerim
Kitaplarým
Müzik
Politika
Spor
Ekonomi
Güncel
Ýletiþim
Arama






Kayýp Parola?
Hesabýnýz yok mu? Kayýt Ol

Pontus Kültürü ve Uzungöl

[+]
  • Narrow screen resolution
  • Wide screen resolution
  • Auto width resolution
  • Increase font size
  • Decrease font size
  • Default font size
  • default color
  • blue color
  • green color